Ders Öğretmeni: Gökhan ŞAHİN
Öğrenme Faaliyeti -1: Açık Kaynak Kodlu İşletim Sistemi Yapısı
- İşletim sistemi: Bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır.
- Bir işletim sistemi, üç bileşenlerden oluşur: kullanıcı ara yüzü (bu bir grafik kullanıcı ara yüzü veya komut satırı yorumlayıcısı [“kabuk” da denir] olabilir.), alt düzey sistem işlevleri ve bir çekirdek.
- Açık kaynak kodlu yazılım; kaynak kodu isteyen herkese açık olan yazılımlardır. Bu tür yazılımların ayırt edici özelliği kullanıcıya değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir.
- GNU Genel Kamu Lisansı, dört temel özgürlüğü garanti altına almayı amaçlamaktadır. Bu özgürlükler şunlardır.
- Yazılımı sınırsız kullanma özgürlüğü
- Yazılımın nasıl çalıştığını inceleme ve amaçlara uygun değiştirme özgürlüğü
- Yazılımın kopyalarını sınırsız dağıtma özgürlüğü
- Yazılımın değiştirilmiş halini dağıtma özgürlüğü
- GPL (GNU) lisansı ile kullanıcının hakları korunurken, aynı zamanda tüm kaynak kodlara müdahale yetkisi vererek onun da bir geliştirici olması ve GPL yazılım geliştirmesi teşvik edilmektedir.
- Örnek Linux Dağıtımları Tabanlara göre;
Debian Tabanlı | Gentoo Tabanlı | RPM Tabanlı | Slackware Tabanlı |
Freespire | Korooraa | Red Hat Linux | Slax |
Knoppix | Gentoox | SUSE Linux | Wolvix |
Ubuntu | VidaLinux | Mandriva Linux | Zenwalk |
Linspire | Nova | Fedora | STUX |
Elive vb. | Pentoo vb. | ALT Linux vb. | ZipSlack vb. |
- Ulusal işletim sistemimiz olarak nitelendirilen TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu)- UEKA (Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü)’nün hazırlamış olduğu Pardus kendine has bir yapıdadır.
- Pardus Kurulumu İçin Önceden Yapmamız Gerekenler;
- www.pardus.org.tr web sitesinden yüklenecek pardus sürümünün .iso (kalıp) dosyası,
- .iso dosyasını Kalıp Yazdır diyerek DVD ye yazmak ya da rufus programı ile flash belleğe yazdırmak,
- Windows işletim sisteminin yanına kurulacaksa Harddiskte yer ayırmak.
- Kurulum işlemi için YALI öncelikle bilgisayarınıza ve yapılandırmanıza ilişkin bilgileri sizden alır ve daha sonra kurulum aşamasına geçer.
- Pardus dosya sistemi olarak ext4 dosya biçimini kullanır. (Ör; Windows’ta NTFS)
- Kullanıcıların kişisel dosya ve ayarları /home bölümünde bulunur.
- Takas Alanı: Bu bölüm RAM bellek gibi kullanılan Harddiskteki alandır. Takas alanını konumlandırmak için seçtiğiniz bölümü swap olarak biçimlendirmeyi unutmayın.
- Önyükleme dosyalarını konumlandırmak için seçtiğiniz bölüm /boot bölümüdür.
- Sistem yükleyicisi: Bilgisayarınız açıldığında disk üzerinde yüklü olan sistemlerin açılmasını sağlar. Birden fazla işletim sistemi yüklü ise açılış esnasında seçim yapmanıza imkân tanır.
- GRUB: Pardus’ ta Açılış yöneticisidir. Pardus Ön Yükleyicisidir.
- Linux Sistemlerde “GRUB” ve “Lilo” olarak iki ayrı sistem yükleyici vardır.
- GRUB (GRUB – Grand Unified Bootloader), MBR’ ye (Master Boot Record- Ana Önyükleme Kaydı) kurulmaktadır.
- Pardus’ ta Grub ön yükleyicisinin dosyaları /boot/grub altında bulunur.
- Sda, Sdb: Harddiski ifade eder.
- Root: Sistem yöneticisi yani root dediğimiz, kullanıcı sistem üzerinde tam yetkili olan ve her türlü ayarı ve değişikliği yapmanızı sağlayacak kullanıcıdır.
Öğrenme Faaliyeti -2: Temel Masaüstü Kavramları ve İşlemleri
- Linux sistemlerde önde gelen pencere yöneticilerden Blackbox, Sawfish, Metacity, IceWM vb. sayabiliriz.
- Linux sistemlerde en önemli masaüstü yöneticileri KDE ve Gnome’dur.
- KDE ile ilgili ayarlar Pardus Yapılandırma Merkezi (TASMA)’dan yapılabilir.
- Masaüstü ortamına ilk girdiğinizde temel yapılandırma ve masaüstü kişiselleştirmenizi sağlamak için Kaptan ayar sihirbazı karşılar.
- Menü türleri: Kick-off menü, Basit menü, Lancelot menü.
- Paket Yöneticisi (PiSi); Pardus’ un uygulama kurmak, güncellemek ya da kaldırmak için kullandığı araçtır.
- “Smolt” özelliği; sizin donanım bilgilerinizi listeler.

- Paneldeki ön tanımlı programcıklar şunlardır (soldan sağa sırayla):
- Uygulama başlatıcısı: Başlat menüsü
- Masaüstünü göster: Tüm pencereler gizlenir ve Masaüstü aktif hale gelir.
- Sayfalayıcı: Masaüstleriniz arasında gezinmenizi sağlar.
- Görev yöneticisi: Tüm pencere ve görevlere buradan ulaşırsınız.
- Sistem çekmecesi: Sistem çekmecesinde çalışan uygulamaları listeler.
- Dijital saat: Saati ve tarihi izlemenizi sağlar.
- Panele Programcık eklemek için, menülerinde bulunan Programcık ekle seçeneğini seçmeniz ve açılacak pencereden programcıkları seçmeniz veya istediğiniz yere sürüklemeniz yeterli.
- Masaüstü arka plan resmini değiştirmek için, masaüstünde boş bir alana sağ tıklayın, ardından “Masaüstünü Yapılandır”ı seçin.
- Pardus’un masaüstü ortamı olan KDE’nin denetim ve ayar merkezi ara yüzü sistem ayarlarında bulunmaktadır.
- Sistem Ayarları’nı açmak için aşağıdaki yollardan biri takip edebilirsiniz.
Ø Kickoff menü biçimi kullanılıyorsa “Pardus > Bilgisayar > Sistem Ayarları” yolu izlenerek, klasik menü biçimi kullanılıyorsa “Pardus > Ayarlar > Sistem Ayarları” yolu izlenerek ulaşılabilir.
Ø Klavyeden (Alt + F2) tuşlarına basılarak açılan kutucuğa sistem ayarları yazılarak ulaşılabilir.
- Aşağıda KDE kısa yollarının tam olmayan bir listesi verilmektedir. Kısa yol tuşu görevi;
Ø Alt+F2: Bir pencere açar ve çalıştırılacak komut girmenizi bekler.
Ø Alt+F3: Açık tüm pencerelerin listesini getirir.
Ø Alt+F4: O anda seçili olan pencereyi kapatır.
Ø Alt+Tab: Tüm pencerelere arasında sırasıyla geçiş yapmak için kullanılır.
Ø Ctrl+Tab: Farklı masaüstleri arasında sırasıyla geçiş yapar.
Ø Ctrl+Alt+Esc: Bir kurukafa simgesi çıkartır ve üzerine tıklanan pencereyi kapatır. Bu özellik dikkatli kullanılmalıdır.
Ø Ctrl+Alt+Backspace: KDE’yi zahmetsizce kapatır. Ancak çalışan yazılımınız yoksa kullanılmalıdır.
Ø Ctrl+C: Seçili bir metni yada seçili bir masaüstü simgesini kopyalar.
Ø Ctrl+V: Daha önce kopyalanmış olan bir metni ya da masaüstü simgesini uygun yere yapıştırır.
Ø Ctrl+Z: Son yapılan işlemi (dosya silme, taşıma vb) geriye alır.
Bilgisayarınızdaki işlemlerinizi tamamladıktan sonra sisteminizi kapatmak için “uygulama çalıştırıcı” ya tıklayınız ve çık ana menüsüne geliniz. Bu menüdeki seçenekler:
Ø Çık: Mevcut oturum kapatır.
Ø Kilitle: Oturum devam eder ancak parola ile ana ekran kilitlenir.
Ø Kullanıcı Değiştir: Kullanıcı değiştirmeyi sağlar.
Ø Askıya Al (Bellek Kullanarak Askıya Al): Oturum verilerinizi belleğe saklayarak uyku moduna geçer.
Ø Askıya Al (Disk Kullanarak Askıya Al): Oturum verilerinizi diske kaydederek uyku koduna geçer.
Ø Yeniden Başlat: Bilgisayarı yeniden başlatır.
Ø Kapat: Bilgisayarı kapatır.